Τραπεζικα δανεια σε ΜΜΕ: Μια σχεση που κραταει δεκαετιες

Ρεπορτάζ: Δανάη Μαραγκουδάκη
Εικονογράφηση: Γαλάτεια Ιατράκη

Τι εννοουμε οταν μιλαμε για «διαπλοκη» στην Ελλαδα;

Ουσιαστικά περιγράφουμε ένα φαινόμενο όπου πολιτικοί, επιχειρηματίες και ΜΜΕ συνδέονται με αδιαφανείς τρόπους για την εξυπηρέτηση αμοιβαίων συμφερόντων. Αυτό συνέβη επί δεκαετίες, καθώς οι ελληνικές τράπεζες έδιναν στα ΜΜΕ μεγάλα δάνεια που δεν μπορούσαν να αποπληρωθούν. Όταν ξεκίνησε η οικονομική κρίση το 2009, η φούσκα έσκασε, προκαλώντας κατάρρευση στον κλάδο.

Έχουν περάσει 15 χρόνια έκτοτε. Πώς ορίζεται σήμερα το τοπίο ως προς τον τραπεζικό δανεισμό των μεγάλων ΜΜΕ;

Το Solomon ανέλυσε τους ισολογισμούς των εταιρειών που ελέγχουν τους μεγαλύτερους τηλεοπτικούς σταθμούς (ΣΚΑΪ, MEGA, OPEN, ALPHA TV, Star Channel, ΑΝΤ1, NICKELODEON, RISE TV, ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ TV, ACTION 24) αναζητώντας στοιχεία για τη σημερινή κατάσταση των τραπεζικών τους δανείων.

Πως δουλεψαμε

Αρχικά εντοπίσαμε τις εταιρίες στις οποίες ανήκει ένα κανάλι και στη συνέχεια αναζητήσαμε τους ισολογισμούς όλων των εταιρειών στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο (ΓΕΜΗ), στο οποίο καθένας μπορεί να αναζητήσει ελεύθερα στοιχεία σχετικά με μια εταιρεία που τον ενδιαφέρει.

Οι περισσότερες οικονομικές καταστάσεις που βρήκαμε ήταν για το 2022, καθώς δεν είχαν δημοσιευτεί νεότερες. Μοναδική εξαίρεση τα δύο κανάλια του ομίλου Κυριακού (ΑΝΤ1 και ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ TV) που είχαν δημοσιεύσει οικονομικές καταστάσεις του 2023.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, υπάρχει ξεχωριστή αναφορά στις τραπεζικές υποχρεώσεις μιας εταιρείας. Σε κάποιες άλλες, προσθέσαμε τα μακροπρόθεσμα και τα βραχυπρόθεσμα τραπεζικά δάνεια για να έχουμε μια συνολική εικόνα.

Ο συνολικος δανεισμος τους υπολογιζεται στα 350 εκατ. ευρω

Τον μεγαλύτερο δανεισμό με διαφορά έχει ο ΑΝΤ1 με περίπου 170 εκατ. χρέη, ενώ ακολουθεί η εταιρεία Νέα Τηλεόραση ΑΕ (Star Channel) του ομίλου Βαρδινογιάννη με σχεδόν 56 εκατ. ευρώ χρέη προς τις τράπεζες. Στην τρίτη θέση βρίσκουμε τον Alpha (όπου επίσης συμμετέχει η οικογένεια Βαρδινογιάννη) με τραπεζικές υποχρεώσεις ύψους περίπου 47 εκατ. ευρώ. Έπεται η Ειδήσεις Ντοτ Κομ του Γιάννη Αλαφούζου, (ιδιοκτήτρια εταιρεία του τηλεοπτικού σταθμού ΣΚΑΪ και άλλων μέσων) με τραπεζικές υποχρεώσεις που αγγίζουν τα 45 εκατ. ευρώ και την πεντάδα συμπληρώνει η Αλτερ Έγκο του Βαγγέλη Μαρινάκη στην οποία ανήκει το MEGA Channel (όπως και άλλα ΜΜΕ) με βραχυπρόθεσμες τραπεζικές υποχρεώσεις ύψους 31,7 εκατ. ευρώ.

Στην αντίθετη πλευρά, με μηδενικό δανεισμό, βρίσκεται το περιφερειακής εμβέλειας κανάλι Action 24 των Δημήτρη Μπάκου (40%), Γιάννη Καϋμενάκη (40%) και Αλέξανδρου Εξάρχου (20%) καθώς στην περίπτωση του Action 24 η εξαγορά του καναλιού από τον Διονύση Παναγιωτάκη ολοκληρώθηκε το 2023, και οι επιχειρηματίες εξόφλησαν τις οφειλές που υπήρχαν.

Το «χαμηλό» ποσό των τραπεζικών δανείων της Alter Ego εξηγείται από τη συμφωνία που έκανε ο Βαγγέλης Μαρινάκης όταν αγόρασε τον ΔΟΛ. Μετά την οικονομική κατάρρευση του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη (ΔΟΛ) οι τράπεζες προχώρησαν σε αναδιάρθρωση των δανείων του ομίλου σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσουν τα συμφέροντά τους.

Το 2017, ο όμιλος Alter Ego Media του Βαγγέλη Μαρινάκη κατέθεσε προσφορά ύψους περίπου 23 εκατ. ευρώ και πλειοδότησε, αποκτώντας πλειοψηφικά ποσοστά σε μια σειρά από περιουσιακά στοιχεία του ΔΟΛ: το MEGA, τις εφημερίδες ΤΟ ΒΗΜΑ και ΤΑ ΝΕΑ, τις ιστοσελίδες in.gr, tovima.gr, και tanea.gr, τον ραδιοφωνικό σταθμό Βημα FM, την IRIS Εκτυπωτική και το πρακτορείο διανομής ΑΡΓΟΣ.

Όταν το 2018 η Alter Ego πήρε εξολοκλήρου τον ΔΟΛ, τα χρέη του οργανισμού δεν της μεταβιβάστηκαν πλήρως. Αντίθετα, η Alter Ego ανέλαβε ορισμένες υποχρεώσεις και χρέη, ενώ άλλα ρυθμίστηκαν/διαγράφηκαν μέσω της διαδικασίας πτώχευσης.

Εξεταστικη 2016: 1,3 δισ. χρωστουμενα στις τραπεζες

Τον Απρίλιο του 2016, µε οµόφωνη απόφαση της Βουλής συστάθηκε Εξεταστική Επιτροπή για τη διερεύνηση της νοµιµότητας της δανειοδότησης Κοµµάτων και ΜΜΕ.

Την ίδια χρονιά σημειώθηκε και η μεγάλη σύγκρουση μεταξύ της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ και των ιδιοκτητών των τηλεοπτικών σταθμών σχετικά με τις τηλεοπτικές άδειες. Σημειώνεται πως, από την εμφάνιση της ιδιωτικής τηλεόρασης το 1989 στην Ελλάδα, όλα τα κανάλια λειτουργούσαν με προσωρινές άδειες. Αυτό σημαίνει ότι δεν πλήρωναν για τη συχνότητα που χρησιμοποιούσαν.

Εν τέλει, το κράτος δημοπράτησε έξι τηλεοπτικές άδειες εθνικής εμβέλειας, για να αποκτήσουν τις οποίες οι ιδιοκτήτες πλήρωσαν συνολικά 350 εκατ. ευρώ.

Όπως αναφέρεται στο πόρισμα (της πλειοψηφίας - ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ) της εξεταστικής για την περίοδο της κρίσης, «το γιατί τα ΜΜΕ είχαν προνοµιακή µεταχείριση µπορεί να εξηγηθεί µε το ακόλουθο σχήµα µε βάση όσα εκτυλίχθηκαν ενώπιον της Επιτροπής αλλά και από το σύνολο του αποδεικτικού υλικού που τέθηκε στη διάθεσή της».

«Αναλυτικότερα», συνεχίζει το πόρισμα, «οι συγκεκριµένες επιχειρήσεις (τύπος, ραδιοτηλεόραση), είχαν όπως και πολλές αναλόγου µεγέθους επιχειρήσεις, ανάγκη από υψηλή ρευστότητα, η οποία δεν µπορούσε να αντληθεί µόνο από τις διαφηµίσεις ή από τις πωλήσεις εντύπων. Η αδυναµία επιτάθηκε όταν το παραδοσιακό κοινό άρχισε να τις εγκαταλείπει, λόγω των νέων τεχνολογιών και της επέκτασης των Μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Από ένα σηµείο και µετά, το φαινόµενο επιτάθηκε µε αφορµή τη ραγδαία µεταβολή των πολιτικών συνθηκών, µετά την εισαγωγή των µνηµονιακών πολιτικών και την απαξίωση του παραδοσιακού πολιτικού λόγου. Η συρρίκνωση τροφοδοτήθηκε και από τον περαιτέρω περιορισµό της διαφηµιστικής δαπάνης που οφειλόταν στη γενικότερη οικονοµική κρίση αλλά και, ως αντανακλαστικό αποτέλεσµα, στην προαναφερόµενη µείωση της ανταπόκρισης του κοινού».

Με βάση τα έγγραφα που προσκομίστηκαν στην Εξεταστική Επιτροπή, το 2016 τα μεγαλύτερα ΜΜΕ χρωστούσαν περίπου 1,3 δισ. ευρώ στις τράπεζες.

Τα ΜΜΕ και οι όμιλοι που ερευνήθηκαν είναι οι εξής: STAR, ΑΝΤ1, ΠΗΓΑΣΟΣ, ALPHA, MEGA, ΔΟΛ, ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, ALTER, ΑΥΓΗ, ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ, ΣΚΑΪ, ΚΗΡΥΚΑΣ, MAD TV, REAL MEDIA, ΑΤΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, ΙΔΕΟΔΡΟΜΙΟ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, KONTRA MEDIA.

«Καναλια αποκλειστικα για εξυπηρετηση επιχειρηματικων συμφεροντων»

Οι καταθέσεις των ίδιων των μιντιαρχών στη Βουλή, για τα δάνεια που δόθηκαν, είναι αφοπλιστικές. Ο Γιάννης Αλαφούζος (ιδιοκτήτης του ΣΚΑΪ) είχε αναφέρει στην Εξεταστική πως «ο δανεισμός που έγινε στα ΜΜΕ ήταν ακρότατος, πέραν λογικής και όχι φυσιολογικός».

«Χρηματοδοτήθηκαν πέραν πάσης λογικής οι ανταγωνιστές μας, ΜΜΕ που δεν είχαν σκοπό να επιχειρούν και να “βγαίνουν” (σ.σ. οικονομικά), αλλά είχαν σαν σκοπό να δανείζονται και να κυριαρχούν στο τηλεοπτικό τοπίο. Έχουν κερδίσει οι τράπεζες πάρα πολλά λεφτά, γιατί τα επιτόκια στην Ελλάδα ήταν και είναι ληστρικά, τουλάχιστον απέναντι στις επιχειρήσεις που πληρώνουν τις δόσεις τους. Διότι οι τράπεζες έχουν τη συνήθεια, στις επιχειρήσεις που δεν πληρώνουν τις δόσεις τους, να δίνουν μηδενικά επιτόκια και παρατάσεις. Και καινούργια δάνεια».

Σχετικά με τη σχέση ΜΜΕ και πολιτικής, o Γιάννης Αλαφούζος είχε πει ότι «έχουμε και συγκεκριμένες περιπτώσεις που είδαμε σχέσεις κράτους με επιχειρηματίες και ΜΜΕ. Τα κανάλια στην Ελλάδα χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για εξυπηρέτηση επιχειρηματικών συμφερόντων».

Ο Φώτης Μπόμπολας από την Πήγασος Εκδοτική (που εξέδιδε Έθνος και Ημερησία και συμμετείχε στο MEGA) είχε πει πως «παλιότερα οι τράπεζες έδιναν λεφτά χωρίς καλύψεις, χωρίς εγγυήσεις. Ο Πήγασος είχε διμερές δάνειο 69 εκατ. ευρώ ακάλυπτο χωρίς να δοθούν προσωπικές εγγυήσεις».

Ο Σταύρος Ψυχάρης είχε λάβει δάνειο ύψους 58 εκατ. ευρώ από την Alpha Bank, τα οποία μετέφερε σε προσωπική εταιρεία με μοναδικό μέτοχο τον ίδιο. Στη συνέχεια, συγχώνευσε την εταιρεία με τον ΔΟΛ μεταφέροντας στον όμιλο το δάνειο, με αποτέλεσμα οφειλέτης του δανείου να καθίσταται ο ΔΟΛ.

Ο ίδιος ο Ψυχάρης στην Εξεταστική είχε δηλώσει πως «πήρε δάνειο μόνο με την υπογραφή του, χωρίς να βάλει χρήματα εγγύηση, αλλά με αέρα».

Το 2019, με ερώτησή τους 45 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ ζήτησαν να μάθουν την πορεία των ερευνών αναφορικά με τα δάνεια σε ΜΜΕ και πολιτικά Κόμματα από τα τραπεζικά ιδρύματα της χώρας.

Στην απάντησή του, το Γραφείο του Εισαγγελέα Οικονομικού Εγκλήματος ανέφερε πως μετά τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης, η δικογραφία ως προς τις υποθέσεις των ΑΝΤ1, Καθημερινής, Τηλέτυπου (Μega), ΣΚΑΪ, Alpha Δορυφορική Τηλεόραση, Αττικών Εκδόσεων, Real, Αυγής, Ναυτεμπορικής, Ελεύθερου Τύπου, ΚΠΜ Εκδοτική Free Sunday, Ελευθερία Εκδοτική, Απογευματινής, , τέθηκε στο αρχείο.

Η δικογραφία αφορούσε στη διερεύνηση της νομιμότητας της δανειοδότησης των ΜΜΕ από τις τράπεζες.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα, για τις παρακάτω εταιρείες και ομίλους, η έρευνα συνεχίζεται:

Όμιλος εταιρειών ΔΟΛ, Νέα Τηλεόραση Star, Όμιλος Εταιρειών Πρώτο Θέμα, Όμιλος Εταιρειών Πήγασος Εκδοτική, Εκδοτική Βορείου Ελλάδος, Ιδεοδρόμιο Εκδοτική, MAD TV, Κόντρα Media, Κήρυκας Χανίων, ΑLTER, Το Ποντίκι, Παρατηρητής Θράκης.